Wiele wydarzeń, które miały miejsce podczas ostatnich 12 miesięcy odwoływały się do tych rocznic, a w celu ich upamiętnienia sięgnęliśmy po różne formy artystyczne. Z tej okazji podjęliśmy również decyzję o zmianie identyfikacji wizualnej. Obecna, minimalistyczna forma spaja ze sobą trzy ważne miejsca pamięci: Państwowe Muzeum na Majdanku, Muzeum i Miejsce Pamięci w Bełżcu oraz Muzeum i Miejsce Pamięci w Sobiborze. Za nowe logo PMM zostało docenione na IV edycji przeglądu Muzeum Widzialne, otrzymując III nagrodę w kategorii „Identyfikacja muzeum”.W 2019 roku zostaliśmy również nagrodzeni Wawrzynem Pawła Konrada w konkursie Książka Roku organizowanym przez Wojewódzką Bibliotekę Publiczną im. Hieronima Łopacińskiego w Lublinie za album „Wydobyte z popiołów. Przedmioty osobiste ofiar niemieckiego obozu zagłady w Sobiborze”. Publikacja przedstawia fotografie i charakterystykę artefaktów, które przez lata pozostawały w miejscu masowego mordu wraz z prochami pomordowanych.Niewątpliwie najważniejszym wydarzeniem w 2019 roku była 75. rocznica likwidacji KL Lublin. Chcieliśmy, aby obchody tego momentu historii spajały przeszłość, teraźniejszość oraz przyszłość. Z tej okazjizespół PMM zorganizował Zjazd Rodzin Więźniów Majdanka „Pokolenia”. W dniach 20–22 lipca gościliśmy bliskich osób osadzonych w niemieckim nazistowskim obozie koncentracyjnym na Majdanku. Uczestnicy, którzy przybyli do nas z całej Polski, mieli okazję przyjrzeć się pracy muzealników –wysłuchali przygotowanych wykładów oraz mieli możliwość bezpośredniego kontaktu z obiektami, dzięki zaprezentowaniu materiałów archiwalnych oraz muzealiów. Spotkanie pozwoliło nawiązać wyjątkowe relacje między jego uczestnikami oraz pracownikami oraz ukazało nowe perspektywy dalszej współpracy w przekazywaniu pamięci o losach byłych więźniów. Podczas spotkania podsumowującego zjazd Państwowe Muzeum na Majdanku zostało uhonorowane przez prezydenta miasta Krzysztofa Żuka Medalem Zasłużony dla Miasta Lublin.6 października 2019 roku w Filharmonii Lubelskiej zorganizowany został uroczysty koncert symfoniczny dedykowany wszystkim przyjaciołom Muzeum, uświetniający obchody jego 75-lecia. Utwory Henryka Mikołaja Góreckiego, Mikołaja Góreckiego i Wojciecha Kilara poprzedzone zostały powitaniem gości przez dyrektora Państwowego Muzeum na Majdanku Tomasza Kranza, który podziękował pracownikom oraz byłym więźniom za tworzenie tego wyjątkowego miejsca. Wyrazy wdzięczności w formie listu skierował także Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego, prof. dr hab. Piotr Gliński.Koncert zainaugurował ogólnopolską konferencję naukową „Historia w przestrzeniach pamięci. Obóz –miejsce –muzeum”. Podczas wydarzenia, mającego miejsce w Lublinie w dniach 7–9 października 2019 r., poruszono szeroki wachlarz tematów dotyczących muzeów martyrologicznych. Prelegenci przedstawiali referaty dotyczące zarówno historii jak i rozważań nad przyszłością miejsc pamięci. Ważnymi punktami były dyskusje odbywające się poza siedzibą PMM –na Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej oraz w Lubelskim Centrum Konferencyjnym.Oprócz tradycyjnych środków upamiętnienia jubileuszu sięgnęliśmy także po współczesne środki artystyczne. Pierwszym z nich był mural wykonany u zbiegu ulic Droga Męczenników Majdanka i Wolskiej w Lublinie. Jego lokalizacja ma wymiar symboliczny i odwołuje się do bolesnej historii miasta –w czasie okupacji niemieckiej z pobliskiej rampy kolejowej na Flugplatzu osoby przywiezione w transportach rozpoczynałymarsz do Konzentrationslager Lublin. Prace nad wielkoformatowym dziełem autorstwa Marcina Czai trwały od 10 do 15 lipca, a jego uroczyste odsłonięcie miało miejsce 16 lipca. Mural przedstawia przedmioty osobiste, symboliczne pamiątki po ofiarach obozu koncentracyjnego na Majdanku, stanowiące centralną część muzealnych zbiorów. Zostały one umieszczone w sąsiedztwie obiektów związanych z funkcjonowaniem obozu, podkreślając w ten sposób tragizm losów więźniów.
Drugą nową formą artystyczną był komiks „Chleb wolnościowy” autorstwa Pawła Piechnika. Jego premiera miała miejsce 11 maja w Miejskiej Bibliotece Publicznej im. Hieronima Łopacińskiego.Album stanowi zbiór graficznych opowieści o losach jedenastu więźniów KL Lublin, a tytułowy „chleb wolnościowy” oznaczał ten wypiekany poza obozem, co jednoznacznie kojarzyło się z tęsknotą za wolnością i domem. Wydawnictwu towarzyszyła także wystawa umieszczona w przestrzeni miasta złożona z 15 plansz pochodzących z komiksu. Nowa publikacja stała się tematem seminariów dla nauczycieli, a jego autor był gościem warsztatów przygotowanych w jednym z lubelskich liceów. Taka forma wydawnicza doskonale sprawdza się w pracy z młodzieżą, prezentując nowe, ciekawsze dla młodego człowieka podejście do tematu.Rocznica likwidacji KL Lublin, a jednocześnie powstania Państwowego Muzeum na Majdanku, nie była jedyną, którą obchodziliśmy w tym roku. Rok 2019 to również 50-lecie powstania Pomnika Walki i Męczeństwa. Dzieło autorstwa Wiktora Tołkina i Janusza Dembka to jeden z najbardziej rozpoznawalnych obiektów w Lublinie, a jednocześnie jeden z największych i najciekawszych pomników, jakie powstały w Polsce i Europie dla uczczenia ofiar II wojny światowej. Z okazji tego jubileuszu w Akademickim Centrum Kultury „Chatka Żaka” PMM zorganizowało spotkanie z Piotrem Tołkinem –wnukiem autora, Andrzejem Sołygą –współautorem założenia pomnikowego Muzeum i Miejsca Pamięci w Bełżcu, a także Piotrem Michalewiczem –współautorem będącego obecnie w realizacji Muzeum i Miejsca Pamięci w Sobiborze.Pozaobchodami jubileuszowymi, zorganizowaliśmy szereg innego rodzaju wydarzeń. Do takich zalicza się pierwsza konferencja naukowa „Obiektywy nad obozami” poświęcona zdjęciom wykonanym podczas zwiadów lotniczych nad obozami koncentracyjnymi i obozami zagłady oraz innymi miejscami eksterminacji. Tematyczne prezentacje oraz dyskusje wokół nich zgromadziły historyków II wojny światowej, pasjonatów historii, lotnictwa i Lublina.Wzorem lat ubiegłych, obchodziliśmy również stałe rocznice.17 stycznia, w 76. rocznicę transportów z Pawiaka na Majdanek, odbyło się spotkanie pt. „Koledzy z podwórka”, połączone z prezentacją na temat transportów więźniów politycznych do KL Lublin. 27 stycznia Państwowe Muzeum na Majdanku po raz kolejny dołączyło do obchodów Międzynarodowego Dnia Pamięci o Ofiarach Holokaustu, organizując warsztaty, wykłady i oprowadzanie po ekspozycji muzealnej.W nocy 16/17 marca 1942 r. Niemcy rozpoczęli realizację ludobójczego planu pod kryptonimem „Aktion Reinhardt”. W 77. rocznicę tych wydarzeń na Wydziale Humanistycznym UMCS odbył się wykład otwarty Jakuba Chmielewskiego pt. „Aktion Reinhardt–deportacje ludności żydowskiej do niemieckich obozów zagłady w Bełżcu i na Majdanku”.14 i 15 czerwca obchodziliśmy Narodowy Dzień Pamięci Niemieckich Nazistowskich Obozów Koncentracyjnych i Obozów Zagłady, w ramach którego odbyło się wiele wydarzeń: projekcja filmu, spotkanie z byłymi więźniami, prezentacja niepublikowanych dotąd dokumentów oraz przejście po terenie byłego obozu śladem wspomnień osadzonych.1 września 2019 roku minęło równo 80 lat od wybuchu II wojny światowej. Tego dnia w przestrzeni miejskiej Lublina odbyła się gra terenowa przygotowana wspólnie z fundacją Trach dotycząca wiedzy o naszym mieście w czasach okupacji niemieckiej. Dzień wcześniej otworzyliśmy wystawę ze zbiorów Państwowego Muzeum na Majdanku pt. „Stara śpiewka antywojenna”. Ekspozycja złożona z 12 prac wykonanych na szkle, autorstwa zakopiańskich artystów ludowych, wyrażała sprzeciw wobec wojny i jej następstw. Na zakończenie obchodów zorganizowaliśmy spotkanie przygotowane na podstawie wspomnień byłych więźniów obozu na Majdanku, wideorelacji oraz opowieści o nalotach na Lublin w pierwszych dniach agresji na Polskę.3 listopada obchodziliśmy 76. rocznicę akcji „Erntefest”. Tego dnia zgromadzeni oddali cześć ofiarom poprzez zapalenie zniczy oraz złożenie wieńców i kamieni przy obelisku upamiętniającym zamordowanych.Działalność PMM to także wydarzenia cykliczne, m.in. „Niemi świadkowie historii” –seria spotkań dająca możliwość poznawania wydarzeń z przeszłości przez pryzmat zachowanych muzealiów.7 grudnia odbyło się spotkanie filmowe „Podróże w rodzinną przeszłość czasów wojny”. Uczestnicy obejrzeli trzy filmy dokumentalne opowiadające o podążaniu przez rodziny szlakiem wojennych doświadczeń ich bliskich. Na zakończenie wydarzenia odbyła się rozmowa z Martą Grudzińską, pomysłodawczynią Zjazdu Rodzin Więźniów Majdanka, która opowiedziała o tym, jak kolejne pokolenia rodzin przeżywają konfrontację z miejscami traumatycznych przeżyć wojennych ich najbliższych oraz o wyjątkowych relacjach, jakie tworzą się między pracownikami muzeum a rodzinami byłych więźniów.Łącznie pracownicy Państwowego Muzeum na Majdanku przygotowali ponad 40 wydarzeń. Celem wszystkich prowadzonych przez nas działań jest budowanie świadomości i pielęgnowanie pamięci o tak trudnej historii, a także o ludziach, którzy jej doświadczyli i byli jej świadkami.
* Artykuł Partnera
Komentarze